یكی از باورهایی كه در طول تاریخ همیشه پیروان دین قبل را از ایمان به دین بعد محروم نموده است اعتقاد به آن است كه دینشان آخرین دین الهی است. پیروان دین مبین اسلام به كلمه‌ی مباركه‌ی خاتم‌النبیین1در قرآن كریم استناد می‌كنند و اسلام را آخرین دین الهی می‌دانند. پیروان دیانت مقدس مسیحی نیز به بیان مبارك حضرت مسیح كه فرمود آسمان و زمین نابود می‌شود، اما كلام من هرگز نابود نمی‌شود2 استناد می‌كنند و مسیحیت را آخرین دین الهی می‌دانند. اما آیا ممكن است كه یك دین آخرین دین باشد؟ معنای این اعتقاد چیست؟
برای بررسی درستی یا نادرستی این باور، از علت ظهور پیامبران الهی آغاز كنیم. خداوند پیامبران را برای تربیت نوع انسان فرستاده است. نوع انسان محتاج تربیت است، چون استعدادهایی بی‌پایان در او به ودیعه گذاشته شده است كه ظهور آنها محتاج تربیت و پرورش است. بدیهی است و در علوم تربیتی هم به اثبات رسیده است كه انسان بدون تربیت نمی‌تواند استعدادهای خود را به ظهور برساند ونیزمعلوم است كه مربی باید خود كمالاتی را كه می‌خواهد پرورش دهد به خوبی بشناسد و از متربی خودبرتر باشد. پس برای تربیت عالم انسانی به یك مربی از عالم برتر، یعنی از جانب خداوند، نیاز است. در طول تاریخ همواره خداوند با ارسال پیامبران به تربیت و هدایت انسانها پرداخته‌است؛ چنانكه به شهادت قرآن كریم هیچ ملتی از داشتن پیامبرمحروم نبوده است: لكل امة جعلنا منسكا 3سنة من قد ارسلنا قبلك من رسلنا و لاتجد لسنتنا تبدیلا بنابراین هیچ دینی آخرین دین الهی نیست و هر دینی دوره‌ای دارد:4 و لكل امة اجل5 و جعلناكم امة وسطا6 این سنت الهی است و هرگز عوض نمی‌شود:
قطع سلسله‌ی پیامبران الهی، یعنی اینكه دینی آخرین دین باشد، دو دلیل می‌تواند داشته باشد: یكی اینكه بشر آنقدر به كمال رسیده باشد كه دیگر به مربی نیازی نداشته باشد و این تنها در صورتی ممكن است كه به كمال الهی رسیده باشد، درصورتی‌كه خداوند كمال مطلق است و بشر هرگز نمی‌تواند به آن درجه از كمال برسد؛ درضمن كمالات الهی بایدازطریق همین پیامبران به انسان برسد. دلیل دوم اینكه خداوند بخواهد بشر را از هدایت محروم نماید و این نیز مخالف رحمت الهی است.
در قرآن كریم كسانی كه دینی را آخرین دین الهی دانسته‌اند مورد سرزنش قرار گرفته‌اند: لقد جاءكم یوسف من قبل بالبینات فمازلتم فی شك مما جاءكم به حتی اذا هلك قلتم لن یبعث الله بعده رسولا كذلك یضل الله من هو مسرف مرتاب.7 و قالت الیهود یدالله مغلولة غلت ایدیهم و لعنوا بماقالوا بل یداه مبسوطتان.8 منظور از خاتم‌النبیین چیست؟ پاسخ این سؤال را در زیارت امیرالمؤمنین می‌توان یافت كه می‌فرماید الخاتم لماسبق و الفاتح لمااستقبل9 یعنی با بعثت حضرت رسول اكرم یك دوره از تاریخ ادیان به پایان رسید و دور دیگری آغاز شد، به طوری كه ایشان آخرین پیامبر دوره‌ی قبل هستند و بعد از ایشان دوره‌ی جدیدی در تاریخ ادیان آغاز می‌شود.
بر طبق آیات مباركه‌ی قرآن كریم در سراسر تاریخ تنها یك دین ازلی و ابدی وجود دارد كه همان دین الهی است كه در قرآن مجید اسلام نامیده شده است و به دین همه‌ی پیامبران الهی نیز همین نام اطلاق شده است؛ چنانكه در سوره‌ی مباركه‌ی بقره دین همه‌ی پیامبران مانند ابراهیم و یعقوب نیز اسلام نامیده شده است. این دین همان تسلیم به اراده‌ی الهی و پذیرش تعالیمی است كه خداوند به وسیله‌ی پیامبران خود برای نوع بشر می‌فرستد. به این دلیل همه‌ی پیامبران الهی در حقیقت یكی هستند لانفرق بین احد من رسله10 اما النبیون فانا11 هر پیامبری اولین و آخرین پیامبر الهی است. كسانی كه مایل به توضیحات بیشتری در این زمینه باشند می‌توانند به كتب استدلالی بهائی، ازجمله كتاب ایقان كه از آثار مباركه‌ی حضرت بهاءالله است، مراجعه كنند.

منابع:
1- سوره‌ی احزاب، آیه‌ی.40.
2- انجیل متی، باب 24، آیه‌ی 35.
3- سوره حج، آیه‌ی 66.
4- سوره‌ی اسری، آیه‌ی 77.
5- سوره‌ی یونس، آیه‌ی 49.
6- سوره‌ی بقره، آیه‌ی 137.
7- سوره‌ی مؤمن،‌آیه‌ی 34
8- سوره‌ی مائده، آیه‌ی 69
9- مفاتیح‌الجنان، زیارت امیرالمؤمنین
10- سوره‌ی بقره، آیه‌ی 285
11- حضرت رسول اكرم