تقریبا از دو، سه دهه اخیر، مسئله حفظ محیط زیست با شدت و حدّت بیشتر، در نزد خاص و عام مطرح شده؛ به طوری که امروزه دیگر کمتر کسی در جهان است که از بحران های گوناگون محیط زیستی، حداقل با یک یا چند رقم از آن ها مواجه و درگیر نبوده باشد. بحران هایی همچون کمبود و آلودگی آب ها – آلودگی هوا و نازک شدن لایه اوزن – انقراض گونه های مختلف جانوری – پیشروی بیابانها و فرسایش خاک و ... ده ها موضوع اساسی دیگر که مجال صحبت از آنها نیست. لذا با نزدیک شدن به روز درخت کاری، بر آن شدم که دیدگاه و بعضی از اقدامات جامعه بهائی را در مورد محیط زیست تا جائی که این اوراق گنجایش داشته باشد، در اختیار خوانندگان محترم، قرار دهم. مخصوصا اینکه یکی از تهمت ها و اعتراضاتی که نثار این بندگان درگاه الهی می کنند، همین است که آنان را با اجتماع و فعالیت های آن بیگانه می دانند.
الف ) مبادی اساسی حفاظت منابع کره ارض از دیدگاه بهائی شامل موارد ذیل است :
1- اینکه طبیعت تجلی الهی است و تامل در آن ، باعث درک و آگاهی آیات و شئونات پروردگار است- طبیعت تجلی صفات و اسمای الهی است.
2- اینکه ارض یک وطن است : حضرت بهاءالله جهانی را ذکر می فرمایند که فی الحقیقه یک وطن محسوب است و من علی الارض اهل آن و کل را به قیام علی خدمه الامم دعوت می فرمایند.
3- مقام و مسئولیت انسان در قبال طبیعت.
4- نحوه معامله با عالم جسمانی: باید این مدنیت و ترقی جسمانی را منضم به هدایت کبری کرد و عالم ناسوت را جلوه گاه فیوضات ملکوت نمود و ترقیات جسمانی را توام بتجلیات رحمانی کرد.
5- خصائص طبیعت: یک نظام واحد، هیکل عالم مانند هیکل انسانی است. همه اجزاء و اعضاءدر آن با یکدیگر مرتبط می باشد – تابع نظم و قانون است - حرکت دارد و تغییر پذیر است. حضرت عبدالبهاء میفرمایند : در کائنات توقف نیست و حرکت جوهری از برای کائنات است – تنوع دارد، هر کدام از اجزای عالم با دیگری متفاوت است – طبیعت خدمت به عالم انسانی کند – نقص عالم طبیعت، چون ناقص است نیازمند تربیت است . باید به آن رسیدگی و مراقبت نمود.
6- مبادی ارتباط انسان با طبیعت: تحسین و درک اهمیت آن – حفظ و اعتدال در آن – رحم به حیوانات – توجه به تطور و تکامل عالم طبیعت – استفاده از علم – اهمیت کشاورزی ، حضرت عبدالبهاء تاکید می فرمایند که اساس در جامعه به کشاورزی است ... و کشت و زراعت زمین را حرفه ای نبیل و شریف توصیف فرموده و اشتغال به آنرا عبادت دانسته اند.
7- حمایت از محیط زیست :
- حفاظت و نگهداری موارد ومنابع طبیعی؛ حضرت ولی امرالله حفاظت و استصلاح منابع کره ارض را با دو هدف حمایت عالم انسانی و میراث اجیال آتیه مرتبط مینمایند و تاکید می فرمایند که فعالیت گروه هائی مانند انجمن حمایت از جنگل و محافظین اشجار در اساس ، بشر دوستانه می باشند و هدف نبیل آنان را در اصلاح مناطق صحرایی افریقا تحسین می نمایند.
- نظارت بر منابع طبیعی؛ آثار بهائی نمایان گر آنست که حفاظت و کشف و استخراج منابع وسیع و غیر قابل تصور کره ارض باید بالاخره در تحت نظارت و حکومت یک نظام متحد جهانی در آید نظامی که بر اساس وحدت نوع بشر استوار گشته و نه تنها قدرت فائقه خود را بر منابع روی زمین اعمال کند بلکه عدالت اقتصادی و اجتماعی را تامین نماید.

- نحوه محافظه محیط زیست؛ نگهداری و حمایت محیط زیست باید در سطح فردی و در سطح جامعه انجام پذیرد . حضرت ولی امرالله در این خصوص می فرمایند: ما محتاجبه تغییر قلوب و تبدیل و تعدیل در جمیع مفاهیم و تصوراتمان و تقویم وتوجیهی د رکلیه فعالیتهایمان هستیم. اگر تامین نجات عالم بشریت منظور نظر است باید حیات درونی انسان و نیز محیط خارجی وی تغییر و تحول یابد. (ترجمه)
- تشویق و تحریص بر فعالیت های اقتصادی و اجتماعی و همکاری با نفوسی که در این مسیر ساعی هستند.
- از جوامع بهائی نیز خواسته شده موضوع حفاظت محیط زیست را قسمت اساسی فعالیت های جاریه جوامع خود قرار دهند. ( خلاصه ای از متن مقاله حفاظت منابع کره ارض . تهیه شده از طرف اداره بحوث بیت العدل اعظم الهی اکتبر 1989 – جزوه تعالیم اجتماعی 4 معارف عالی ص 19-2 )
ب ) سابقه ارتباط جامعه بهائی با جوامع بین المللی در طرح های عام المنفعه
سابقه این ارتباط به سال 1926 برمیگردد که دفتر جامعه بین المللی بهائی در سوئیس که مقر تشکیل مجمع اتفاق ملل بود ، تاسیس شد. دو خانم بهائی به نام های مارثاروت و لورا بارنی ( نمایندگان جامعه بهائی ) در جلسات عمومی کنفرانس خلع سلاح مجمع اتفاق ملل در سال 1930 در سوئیس شرکت نمودند. مارثاروت به مدت 3 ماه با سران بیش از 50 مملکت در این زمینه ملاقات نمود و خانم بارنی که در شورای بین المللی زنان فعالیت داشته و نائب رئیس کمیته خلع سلاح کمیته بین المللی زنان نیز بود در انتقال اهداف جامعه بهائی در زمینه وحدت و صلح ، ساعی بود. (1)
اما شناسایی جامعه بین المللی بهائی ((BIC از طرف سازمان ملل متحد به سال 1948 بر می گردد که محفل بهائیان آمریکا به حسب اختیاراتی که محافل ملیه دیگر به آن تفویض کرده بودند ، اقدام به معرفی محافل ملیه مذکور به سازمان ملل متحد و تسجیل آنها به نام جامعه بین الملل بهائی نمود. و از همان زمان اقدامات توسعه اقتصادی ، اجتماعی با شدت بیشتر از پیش به انجام رسیده است. در همان سال 1948 از جامعه بهائی خواسته شد بود که راجع به اقدامات جامعه بهائی در مورد پیشبرد حقوق بشر بیانیه ای تهیه و به کنفرانس بین المللی سازمان ملل ارسال شود که نام آن مساعی بهائیان در سبیل تقویت و تامین حقوق بشر بود. بهائیان حتی در کنفرانس تجدید نظر در منشور سازمان ملل متحد ، پیشنهادات جامعه بهائی را در سال 1955 تقدیم سازمان ملل متحد نمودند که نسخه ای از آن برای مقامات رسمی بسیاری از دانشگاه ها و کتابخانه ها و جراید آن زمان نیز ارسال شده است.(2)
ج ) اقدامات افراد و جوامع بهائی از سال 1966 میلادی:
با راه اندازی گروه های صلح بین المللی که جوانان خدمت گزاران آن بودند و می بایستی در سرزمین های دیگر به ترویج عمران و آبادانی و بهداشت محیط زیست می پرداختند، بیت العدل اعظم نیز با اعلام سال خدمت جوانان از سال 1966 عرصه های دیگر خدماتی را برای جوانان بهائی گشودند و حتی در ابتدای سال 1984 جوانا را تشویق کردند که یک یا دو سال از اوقات خویش را به خدمات مختلف اعم از خدمات عمرانی بپردازند.(3) فقط در طول سالهای 1986 الی 1992 میلادی، 1344 طرح و مشروع عام المنفعه در زمینه رفاه اجتماعی و تعلیم و تربیت و بهداشت و کشاورزی اجرا شد (4) و همچنین در سال 1922 صدها نفر جوان بهائی در 14 مسیر به حرکت در آمدند تا به خدمات ارجمندی نایل آیند.

در واقع جامعه بهائی همواره کوشیده، چه از طریق جوامع بین المللی و یا سطح کلان جامعه و چه در سطح محلی و کوچک با اصلاح و تعدیل فکر و ارائه طرح های عام المنفعه در هر زمینه اجتماعی، همکاری نماید و حفظ محیط زیست نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. فکر همبستگی جهانی که مبدع آن حدود 160 سال پیش، حضرت بهاءالله بوده اند، تفکری است که باید در زمینه محیط زیست نیز بکار بسته شود تا از وخامت اوضاع جهانی در این زمینه کاسته شود و جامعه بهائی در این راه همواره پیشقدم بوده است.
شاید یکی از بارز ترین اقدامات جامعه جانی بهائی، تشویق و اقدام برای تشکیل کنفرانس سران در زمینه محیط زیست در ریودوجانیرو در سال 1992 بوده است. موضوع این کنفرانس در حقیقت در باره این بیان حضرت بهاءالله بود که میفرمایند: عالم یک وطن محسوب است و مَن علی الارض اهل آن که در بنای یادبودی که به مناسبت همین کنفرانس به همت بهائیان بنا شده بود، حک گردید. بنای یادبودی که حاوی یک کیلو خاک از خاک هر کشوری در جهان بود که به درخواست و پیشنهاد جامعه بهائی ارسال شده بود.(5)
از دیگر اقدامات میتوان به نشر کتاب در این زمینه اشاره کرد که نمونه آن نقش مهمی بود که دفتر حفظ محیط زیست جامعه بهائی (BIC) در تدوین و انتشار کتابی تحت عنوان شاهکارهای انسان و طبیعت: حفظ میراث های جهان ما که در چارچوب فعالیت مشترک سازمان فرهنگی علمی تربیتی ملل متحد ( یونسکو ) و اتحادیه پاسداری از جهان (Union World Conseruation) انتشار یافته. (6)
از دیگر اقدامات، ایراد سخنرانی در دانشگاه ها و دیگر مراجع فرهنگی و علمی توسط شخصیت های بهائی معروف در جهان فی المثل جناب (St.Bar.Baker) سنت بار بیکر شخصیت برجسته و برخوردار از شهرت جهانی در زمینه احیاء جنگل ها (فی المثل سخنرانی ایشان در اکتبر 1976 در دانشگاه نایروبی)(7)
از دیگر اقدامات، فعالیت های مقطعی در نقطه ای از جهان می باشد . فی المثل کمک مشتاقانه گروهی از معلمان بهائی به فعالیت های یک اردوگاه تابستانی در منطقه چیتا(Chita) در روسیه (به درخواست اولیای امور آن منطقه) در زمینه آموزش مواضیعی همچون تندرستی جسمی و سلامت روحی و حفظ محیط زیست در سال 1995(8)
از اقدامات دیگر همکاری با سازمان ملل متحد برای یاد آوری حوادث مهم مربوط به این سازمان از جمله روز 24 اکتبر روز حقوق بشر – 10 دسامبر روز بهداشت جهانی – 7 آوریل روز جهانی محیط زیست و ... (9)
از دیگر اقدامات همراهی شخصیت های محبوب امر بهائی در زمینه احترام به طبیعت با دیگر نفوس در این عرصه فی المثل امه البهاء روحیه خانم، حَرَم حضرت ولی امرالله از مدافعان و مروجان سازمانی به نام هنرها برای طبیعت بودند. سازمانی که می خواهد از هنر برای تشویق مردم به حفظ و حمایت از زیبایی های طبیعت بهره گیرد. (10)
- از اقدامات دیگر، میتوان به فعالیت های کوچک تعدادی قلیل در جهان اشاره کرد که نتایج عظیمه ببار آورده؛ فی المثل اقدام یک جامعه کوچک بهائی روستایی در مغولستان ، سر آغاز نهضت سبزی کاری در آن منطقه از کشور شد. برای سالها پیروی از عادت و رسوم پیشینیان و زندگی در درون یک سیستم اقتصادی سوسیالیستی موجب شده بود تا مردم فقط از لبنیات و گوشت تغذیه کنند و از سبزیجات که منبع انواع ویتامین ها است ، محروم بمانند. تصمیم به این امر در اردن بولگان ( منطقه ای در مغولستان ) از آنجا شروع شد که یک نوجوان بهائی محلی اقدام به سبزی کاری در آنجا می نماید و جامعه بهائی آن منطقه به فکر می افتد که بایستی به اقدامی دست زند که نفع آن شامل همگان گردد . لذا با مشورت محفل ملی مغولستان و با دعوت از یک کارشناس کشاورزی به نام آقای مجیت (Megit) که بهائی کانادایی بودند، آموختند که چگونه میتوانند به بهترین نحو سبزی کاری نمایند.این موضوع سبب شد که بسیاری باور کردند که میتوانند از عهده این کار بر آیند و منبع درآمدی نیز می تواند باشد . لذا سبزی کاری از حدود 1997 در این کشور رواج یافت. کشوری که فقط 3 ماه از سال فاقد یخبندان است.(11)
اما شاید بهترین نمونه عملکرد در حفظ محیط زیست را بتوان در نحوه ساخت و عمل در طبقات جبل کرمل مشاهده نمود. (19 طبقه به طول یک کیلومتر تا بالای کوه که در سال 1380 شمسی افتتاح شد):
- استفاده از گیاهان پر آب متحمل در خشک سالی همچون خرزهره ، رزمری ، شاه پسند درختی ، زیتون ، جاکاراندا ، مرجان و پلومریا در ناحیه جانبی هر طبقه.
- استفاده از پوشش زمینی ضد خشکسالی مانند عشقه، سرو کوهی و شاه پسند در دامنه های پر شیب.
- افظت از باغ ها، ترکیبی از باغداری باستانی ونوین را از استفاده از کاه و پوشال برای جلوگیری از تبخیر و نیز کوددهی قدیمی تا سیستم های آبیاری کامپیوتری را تشکیل میدهند.
- کنترل طبیعی حشرات موذی از طریق وارد ساختن حشرات و پرندگان مفید.
- استفاده از افشانه ها و آبیاری قطره ای.
- بازیافت آب آبنماها و فواره ها.
- کیلومترها لوله برای جمع آوری آب باران و جلوگیری از آب گرفتگی.
- استفاده از ابزار کاملا خودکار جلو گیری کننده از برگشت آب که فشار آن کاسته شده است در تمامی خطوط تامین آب ، برخورداری از آب خاکستری ( پساب بازیافت شده برای مقاصد آبیاری) را میسر می سازد و امکان تزریق کود شیمیایی به درون سیستم آبیاری را امکان پذیر مینماید.(12) و دیگر اقدامات که مجال شرح و بسط بیشتر نیست.
این الگو نشان میدهد که چگونه میتوان از مواهب الهی بیشتر وبهتر بهره مند شد و کوهی سنگلاخ را تبدیل به باغی سبز و بارور نمود. بیت العدل اعظم در پیام مورخ 4 جانویه 1994 میفرمایند :
زیبایی و شکوه حدایق و طبقات مقام اعلی که حال در جریان ایجاد است ، رمزی از کیفیت دگرگونی و تقلیبی است که مقدر است در کنه قلوب مردم جهان و در محیط طبیعی کره ارض بوجود آید.
منابع و مآخذ :

1- پیام بهایی شماره 191
2- همان جا ص 40-29
3- پیام بهایی شماره 177 ص 7
4- پیام شهر الکمال 150 بدیع
5- پیام بهائی شماره 177 ص 45
6- پیام بهائی شماره 176 ص 44
7- پیام بهائی شماره 143 ص 50
8- پیام بهائی شماره 182 ص 60
9- پیام بهائی شماره 157 ص41
10- پیام بهائی شماره 260 ص 62
11- پیام بهائی ش 253 ص 24 برگرفته از مجله(one country) سال دهم شماره 4
12- جزوه افتتاح رسمی طبقات جبل کرمل ص 15-13