یكی از حرفهایی كه اغلب از دوستان غیربهائی در مورد تعالیم بهائی شنیده می شود آن است كه اینها حرف تازه ای نیست، در دیانت اسلام هم همین حرفها گفته شده است. در این سلسله مقالات بر آنیم كه بینشهای جدیدی را كه در دیانت بهائی مطرح شده برای علاقه مندان بیان كنیم. اما قبل از آن توجه به چند نكته ضروری به نظر می رسد كه در این مقدمه به آن پرداخته خواهدشد.
نكته ی اول: دیانت بهائی معتقد به وحدت اساس ادیان است، به این معنی كه دین الهی را یكی بیش نمی داند. حضرت عبدالبهاء در این باره می فرمایند: «ادیان الهیه از یوم آدم الی الآن پیاپی ظاهر شده و هر یک آنچه باید و شاید مجری داشته خلق را زنده نموده و نورانیت بخشیده و تربیت کرده تا از ظلمات عالم طبیعت نجات یافتند بنورانیت ملکوت رسیدند. ولی هر دینی و هر شریعتی که ظاهر شد مدّتی از قرون کافل سعادت عالم انسانی بود و شجر پر ثمر بود ولی بعد از مرور قرون و اعصار چون قدیم شد بی اثر و ثمر ماند لهذا دوباره تجدید شد. دین الهی یکی است ولی تجدّد لازم.» پس همهء ادیان الهی جلوه های گوناگون یك حقیقت واحدند كه در طول زمان در مكانهای مختلف مطابق با نیازهای اقوام مختلف ظاهر شده اند. همانطور كه نور خورشید واحد است ولی در شیشه هایی به رنگهای مختلف به رنگ آنها در می آید، كلام الهی نیز واحد است، ولی در شرایط مختلف بر حسب مقتضیات به عبارات متفاوتی بیان می شود. مثلاً بهائیان معتقدند كه همهء ادیان الهی خواستار تساوی حقوق زن و مرد، تحری حقیقت، تطابق علم ودین و غیره بوده اند و هریك بشر را در این مسیر قدمی پیش برده است، اما شرایط زمانهای گذشته و میزان درك و فهم انسان این اجازه را نمی داده است كه این حقایق به صراحت و به طور كامل بیان شود. بنابر این به یك تعبیر این حرف درست است كه دیانت بهائی همان حقیقت ادیان گذشته را تكرار كرده است، اما با بیانی مناسب شرایط دنیای امروز.
نكته ی دوم: هر دینی مطابق با شرایط ظهورش نكاتی را بیان می كند كه در ادیان گذشته بیان نشده بوده است، یعنی تا وقتی شرایط خاصی فراهم نشود بعضی مفاهیم قابل درك نیست و بیان آن هم لزومی ندارد. مثلاً مسألهء تعیین اوقات نماز برای سرزمینهایی كه چندین ماه یا شب است یا روز و طلوع و غروبی در كار نیست برای ادیانی كه در خاورمیانه ظاهر شده بودند و با چنین مسأله ای مواجه نبودند معنایی نداشت. پس این موضوع در دیانت بهائی كه در دوران جهانی شدن ظاهر شده است برای اولین بار مطرح شد. بنابراین به اعتقاد بهائی سلسلهء ادیان الهی اگرچه در اصل واحد است، اما در فروع تفاوتهایی دارد كه باز هم مربوط به مقتضیات و شرایط زمان و مكان و افرادی است كه ظهور در میان آنان واقع شده است. چنانچه حضرت عبدالبهاء می فرمایند: «قسم ثانی از شریعت الله که تعلّق بعالم جسمانی دارد مثل صوم و صلوة و عبادات و نکاح و عتاق و محاکمات و معاملات و مجازات و قصاص بر قتل و ضرب و سرقت و جروحات این قسم از شریعت که تعلّق بجسمانیات دارد در هر دوری از ادوار انبیاء تبدیل و تغییر یابد و منسوخ گردد. زیرا در سیاسات و معاملات و مجازات و سائر احکام باقتضای زمان لابدّ از تغییر و تبدیل است.»
نكته ی سوم: همهء پیامبران قبل پیروان خود را به دورانی بشارت داده اند كه به قدری با گذشته متفاوت خواهد بود كه به آخرالزمان موصوف شده است: گویی دنیای قدیم به پایان می رسد و دنیای جدیدی آغاز می گردد.
تمام تاریخ بشر مقدمه ای برای فرارسیدن این دور مبارك بوده است، دورهء بلوغ عالم انسان، دوران صلح و عدالت و محبت، یوم الله، دوره ای كه بشر این قابلیت و توانایی را می یابد كه ملكوت الهی را بر روی زمین تأسیس كند. بر اساس این بشارات، دین بهائی برای دنیایی كاملاً متفاوت با دنیای گذشته نازل شده است و اگرچه ظاهر تعالیم مثل گذشته باشد روح جدیدی در آن دمیده شده است، زیرا جهان جهانی دیگر است. حضرت بهاء الله دراین باره می فرمایند: «از حرکت قلم اعلی روح جدید معانی به امر آمر حقیقی در اجساد الفاظ دمیده شد» به این ترتیب تفاوت دیانت بهائی با ادیان قبل چیزی بیش از آن است كه در دو نكته ی اول بیان شد، زیرا خداوند آن را برای انسانی جدید و دنیایی جدید نازل فرموده است.
نكته ی چهارم: بسیاری از تعالیم دیانت بهائی امروز مقبولیت جهانی یافته است و به همین دلیل شایدكسانی كه این تعالیم را می شنوند حس كنند اگرچه این تعالیم در ادیان الهی سابقه نداشته، اما متفكران جهان آنها را مطرح كرده اند و بنابراین تازگی ندارند. اما باید به یاد داشت كه وقتی دیانت بهائی بیش از صدوشصت سال پیش در ایران ظاهر شد، نه تنها در ایران، بلكه در هیچ نقطه ای از جهان، چنین تفكراتی رایج نبود. دیانت بهائی در دوران اوج ناسیونالیزم افراطی، تعصبات مذهبی و پدرسالاری از وحدت عالم انسانی، وحدت اساس ادیان و تساوی حقوق زن و مرد سخن گفت.
در مطالعه و تفكر درباره ی سلسله مقالاتی كه ارائه خواهد شد توجه به این نكات حائز اهمیت بسیاری است.