اخبراً بر وفق گزارش رسانه های گروهی آیت الله حسینعلی منتظری از مراجع تقلید شیعیان در پاسخ به سئوالی در مورد حقوق جامعۀ بهائیان ایران اعلام و تصریح کرده اند.

«فرقۀ بهائیت چون دارای کتاب آسمانی همچون یهود، مسیحیان و زرتشتیان نیستند در قانون اساسی جزء اقلیت های مذهبی شمرده نشده اند ولی از آن جهت که اهل این کشور هستند حقّ آب و گل دارند و از حقوق شهروندی برخوردار می باشند. همچنین باید از رأفت اسلامی که مورد تأکید قرآن و اولیاء دین است بهره مند باشند».

این اعلامیه یا فتوای یک مرجع بلند پایۀ شیعی که خود از بنیان گزاران جمهوری اسلامی بشمار می رود بسیار قابل توجّه است و در واقع شاید اوّلین بار است که یک روحانی و فقیه معتبر اقدام به صدور چنین بیانیه یا فتوائی در پیرامون حقوق مدنی و انسانی بهائیان در ایران نموده است.

ناگفته پیدا است که جامعۀ بهائی این فتح باب را به فال نیک می گیرد و امیدوار است که سائر مراجع و مقامات مذهبی نیز تأسی به آیت الله منتظری نموده و با شهامت و صراحت وجوب رعایت حقوق مدنی یا باصطلاح جدید «شهروندی» را در مورد هموطنان بهائی اعلام نمایند.

البتّه آیت الله منتظری برخورداری از این حقوق را ناشی از این می داند که علی ایّ حال افراد بهائی «اهل این کشور هستند و حقّ آب و گل دارند» و نیز اصول مرحمت و رأفت اسلامی مورد تأکید قرآن و اولیاء دین است و ایجاب می کند که در حقّ عموم و منجمله بهائیان منظور گردد.

شاید برای خوانندگان کنجکاو و پژوهشگر جالب است که این برخورد انسانی و تسامح و تساهل که در فتوای آیت الله منتظری ملاحظه می شود با برخوردیکه قبلاً ایشان در دوران جوانی و هنگام اقامت در شهر خود «نجف آباد» با جامعۀ پویا و وسیع بهائی آن محل داشت تفاوت فاحشی دارد. چه که ایشان در خاطرات منتشر شدۀ خود از اقدامات خصمانه و مخالفت های همه جانبه برای سرکوب و تار و مار کردن بهائیان آن شهر یاد کرده اند.

گذشت زمان و تجربیات شخصی ایشان و عبور از فراز و نشیب عالم سیاست و اجتماع موجب این تحوّل اساسی در تفکّر و باور این مجتهد شهیر گردیده است. دیگر هیچ ناظر منصف و خردمندی نمی تواند حقوق حقّۀ صدها هزار «شهروند» بی آزار و صادق را که یک قرن و نیم در این کشور زیست کرده و در عرصه های مختلف اجتماعی به خدمات ارزنده ای به این آب و خاک توفیق یافته اند را نادیده بگیرد. از آن گذشته 60 سال است که اعلامیۀ جهانی حقوق بشر صادر شده و از مواد مندرجۀ آن تأکید و تصریح بر آزادی افراد، احترام حقوق مدنی و باورهای مذهبی فرد فرد نفوس انسانی است دیگر زمان مرزبندی های قومی و مذهبی بواسطۀ رنگ و نژاد و مذهب سپــــــــــــــری شده و دوران یگانگی و دوستی و همکــــــــاری رسیـــده است. افسوس که هنوز هموطنان بهائی از بدیهی ترین حقوق انسانی و مدنی در وطن خود ایران عزیز محرومند و متأسّفانه با تشدید آزار و ایذاء جامعۀ بهائی مرتباً از حبس و زندان مسئولان و حتّی جوانان بهائی خبرهای تازه شنیده می شود که باعث تحیّر و نگرانی عموم مردم جهان شده است.

در پایان 2 تصحیح را در بارۀ متن اعلامیۀ آیت الله منتظری ضروری می داند یکی بکاربردن اصطلاح «فرقۀ بهائیت» بجای دین یا آئین بهائی است. کلمۀ فرقه در قاموس ادبی و تاریخی به شعبه ای از یک دیانت اطلاق می شود، کما اینکه مذاهب مختلفۀ اسلامی را «فرق اسلامی» نیز می گویند. ممکن است که مقامات مذهبی از استعمال کلمۀ دیانت در بارۀ بهائیت امتناع می ورزند زیرا بیم آن دارند که تلویحاً وجود و هویت آنرا بعنوان دین برسمیت بشناسند. در اینصورت همانطور که در فرهنگ معین آمده است شایسته است لااقل آنرا «آئین بهائی» خطاب کنند. با مراجعه به کتب مراجع علمی منجمله لاروس – و انسیکلویدی بریتانیکا و فرهنگ ایرانیکا این حقیقت بر همه مسلّم و معلوم می گردد که فی الواقع دین بهائی از گسترده ترین ادیان امروز جهان است.

تصحیح لازم دیگر در پیرامون فقدان کتاب آسمانی (همچون یهود، مسیحیان و زرتشتیان) در آئین بهائی است که در متن فتوی بدان اشاره رفته است و باعث عدم شناسائی این دیانت در قانون اساسی بعنوان اقلیت مذهبی گردید.

توضیحاً هرکس که کمترین آشنائی با ادبیات و فرهنگ وسیع بهائی داشته یقین است آثار و کتب شارع دیانت بهائی حضرت بهاءالله را دیده و مطالعه کرده باشد این آثار روحانی و آیات الهی که در طی 39 سال دوران رسالت آنحضرت صادر گشته شامل اصول اخلاقی و معنوی و مبادی اجتماعی برای اصلاح عالم و تهذیب اخلاق و روش زندگی انسانها و ایجاد صلح و آشتی و وحدت و یگانگی است. این آثار مبارکه اکنون به صدها زبان ترجمه و در سراسر جهان چاپ و منتشر شده و مورد استفادۀ علاقمندان بهائی و غیر بهائی است (اخیراً گزیده ای از الواح و آثار مقدسه در حدود 400 صفحه به زبان نروژی توسط یک ناشر کتب مذهبی (غیربهائی) چاپ و به هزاران مشترک و خوانندۀ خود ارسال شده است. *

نگارنده مطمئن است که خود آیت الله منتظری هم لااقل چند اثر معروف صادره از قلم حضرت بهاءالله و از آنجمله کتاب ایقان و اقدس را که از اهم آثار نزولی و یا باصطلاح معروف «آیات الهی و آسمانی» است دیده و مطالعه کرده باشند.

علی ایّ حال با صرفنظر کردن از این دو نکته یکبار دیگر شایسته و سزاوار است که شجاعت و صراحت کلام این مرجع مشهور و مورد احترام عامه را ارج نهاده و تقدیر نمائیم و امیدواریم که مسئولان و کسانیکه در رأس امورند با الهام از این روح تسامح و شکیبائی در رفع مشکلات بهائیان و اعطاء حقوق حقّۀ شهروندی آنان اقدام نمایند و همچنین این اعلامیه سرآغاز فصل دوستی و پیوستگی بین عموم ایرانیان از هر مذهب و آئین باشد.

* آثار مقدّسۀ دیانت بهائی امروزه در "کتابخانۀ مراجع بهائی referencebahai.org  موجود و برای استفادۀ عموم آزاد است.