تأمّلی دیگر بر زبانِ بینُ المِللی (۱)

نوشتۀ مایکل کِرتوتی ‌(Michael Curtotti) (۲)

چهارم اکتبر ۲۰۱۷
ترجمۀ مهرداد جعفری

در «کلِماتِ مبارکۀ فِردوسیه» حضرت بَهاءُالله مجدّداً موضوع زبان بینُ المِللی را مؤکّداً متذکّر می گردند.

«از قبل فرمودیم تکلّم به دو لِسان [زبان] مُقَدَّر شده و باید جهد شود تا به یکی مُنتهی گردد و همچنین خطوطِ عالَم تا عُمرهایِ مردم در تحصیلِ اَلسُنِ [زبان هایِ] مختلفه ضایع نشود و باطل نگردد و جمیعِ اَرضْ مَدینۀ واحده و قطعۀ واحده مشاهد شود.» ۳

با در نظر گرفتن این تعلیم مبارک شاید لازم باشد که نَصِّ صریحِ حضرت بَهاءُالله را در مورد هدف از زبان به خاطر آورد.

«چه که آنچه از زبان خواسته اند پی بردن به گفتارِ گوینده است...» ۴

مانند تمامی تعالیم حضرت بَهاءُالله، هر یک از این تعالیم باید در زمینه و متنِ وسیعِ آثارِ ایشان در نظر گرفته شود که با یکدیگر در ارتباط می باشند. به عنوان مثال در «کلِماتِ فِردوسیه» تذکّرِ حضرت بَهاءُالله نسبت به رعایتِ اَمرِ «اِعتدال» را می توان یافت.

«هر اَمری از اُمور اِعتدالشْ مَحبوب، چون تجاوز نماید سببِ ضُرّ گردد.» ۵

هم چنین بیان مبارک در مورد عدالت که می فرمایند، هدف از عدالت همان وحدت است.

«سِراجِ [چراغ] عِباد دادْ است او را به بادهایِ مخالفِ ظلم و اِعتساف خاموش منمائید و مقصود از آن ظهورِ اِتّحاد است بینِ عِباد.» ۶

هم چنین حضرت بَهاءُالله از مُتفکّرینِ جامعه می خواهند که افکار خویش را متمرکز در گِردِ هم آوردن نوعِ بشر به عنوان یک جامعۀ حقیقی نمایند.

«ای دانایانِ اُمَم از بیگانگی چشم بَردارید و به یگانگی ناظر باشید و به اَسبابی که سببِ راحت و آسایشِ عمومِ اَهلِ عالَم است تمسّک جوئید. این یک شِبْرْ [وَجَب] عالَمْ یک وطن و یک مقام است. از اِفتخار که سببِ اختلاف است بگذرید و به آنچه علّتِ اِتّفاق است توجّه نمائید.» ۷

علاوه بر این نکات در مقاله ای در قبل //noghtenazar.org/node/1762 شاهد بودیم که اصلِ تدریجیِ عمل نمودنِ اَحکامِ حضرت بَهاءُالله امری بود که مورد نظر مبارک بوده.

«باید در جمیع اَحوال حِکمت را ملاحظه نمود تا اَمری اِحداث نشود که سببِ ضوضاء و نِفاق و نُهاقِ نفوسِ غافله نگردد... باید به کمال مَحَبَّت و بردباری ناس را به بحرِ مَعانی متذکّر نمود.» ۸

یکی از تعالیم دو مرحله ای اجرای تعلیم زبان بینُ المِللی است- که مجدّداً مشاهده می شود که این امر هم تدریجی صورت خواهد گرفت. در مرحلۀ اولیٰ به اجرا گذاشتن یک زبان بینُ المِللیِ دوّم بینِ جوامع است و سپس در فرایندی به موقع خود باعث ایجاد یک زبان بینُ المِللی خواهد شد.

این مطالب کلّی عموماً در واقع مسیر مفیدی در بوجود آوردن زبانی جهانی می باشد.
امروزه با استقرار زبان ملّی در میان بسیاری از کشورهای جهان نحوۀ عملی بودن آن را می توان شاهد بود که مسلّماً منافع آن هم بسیار ملموس است. همچنین شاید بتوان گفت که تا حال آنچه که در این مورد در سطح ملّی عملی گردیده در بعضی از مواقع بجای مَرهَم نهادن بَر زخم های جامعه باعث اختلال گردیده و در بعضی مواقع دیگر بجای سازندگی سبب خرابی بوده. در مواردی هم مسألۀ زبان علّت نِزاع و جِدال گردیده.

بسیار واضح است که می توان دید حضرت بَهاءُالله به هیچ وجه تمایلی به بار آمدن چنین نتایجی نداشته اند زیرا اساساً با تعالیم وحدت و صلحِ عمومی در الگویِ هیچ جامعۀ بشری که مانند موجود طبیعی تدریجاً رشد می نماید همخوانی ندارد. علاوه بر این نکته، همچنین اختلافاتْ با مجموعۀ تعالیم و آثارِ حضرت بَهاءُالله که بعضی از آنان در بالا آمده هم نمی تواند تطابق داشته باشد.

تا حال تاریخ دو قرن گذشته توانسته بِنَفْسِه عملاً متّحد نمودن زبان جوامع مختلفه را که مایل بودند زبانی واحد داشته باشند ثابت نماید- و این پدیده امری تصادفی نیست اگر نتواند با عامل پیشرفت یکی دیگر از تعالیم حضرت بَهاءُالله یعنی گسترشِ تعلیم و تربیت مرتبط نباشد.
//noghtenazar.org/node/1777 با توجّه به تعدادی از زبان های مرسوم امروزه مانند عربی، چینی، هندی، فرانسوی و اسپانیائی که جمعیّت عمده ای از مردمان در سطح جهان تکلّم می کنند که به یکی از این زبان ها آشنا می باشند، در سطح ملّی در بسیاری از این کشورها مرتباً می توان شاهد فرایند اِتِّحاد بود که زبان ملّی توانسته گروه هائی را که قبلاً نمی توانستند با یکدیگر تماس داشته باشند به یکدیگر نزدیک نماید. اِسپرانتو، زبانی است که اختراع شده و بسیاری از مردم جهان آن را یاد گرفته و در مکالمات خویش به کار می برند، تنها هدفش ایجاد صلحِ بینُ المِللی بود. امروزه کامپیوتر کمک بزرگی است که می تواند موانعی را که زبان های مختلف در مکالمات مابینِ نفوس به وجود می آورد از بین ببرد- ولی باید توجّه داشت که کامپیوتر نمی تواند به تنهائی جای مکالماتِ رو در رویِ بشری را که احساسات در آن نقشِ مهمّی دارد بگیرد.

در جهان مدرن امروز زبان انگلیسی (علی رغم عدم اراده و اقدام مثبتی از سویِ جامعۀ جهانی) با رشد طبیعی خود (به عنوان زبانی مورد نیاز سیستم های اقتصادی و سیاسی) توانسته بطور ضمنی به عنوان زبان دوّمی و یا زبان کمکی مورد استفاده قرار گیرد که ممکن است به عنوان چنین زبانی باقی بماند و یا نماند. کاملاً واضح است که عدم تصمیم گیری دسته جمعیِ جامعۀ انسانی که چگونه نوع بشر باید با یکدیگر مکالمه کنند آن چنان اهمّیّتی را پیدا می کند که متوجّه می شود باید در این مورد تصمیمی بگیرد.

هر یک از زبان های مختلفه هم به نوبۀ خود سیستم های پیچیده ای می باشند. اگر چه زبان را می توان اختراع نمود ولی زبانِ علمی است که بطوری طبیعی از مکالماتِ نفوس و مردمان تدریجاً رشد و گسترش می یابد- البتّه عوامل دیگر هم در قبولِ آن در یک جامعه مؤثّر است. در تمامی دورانی که نوع بشر شروع به بکار گرفتن زبان به عنوان وسیلۀ مکالمه نموده هیچ هنگام مؤسّسه ای نبوده که چگونگی طرز تکلّم بین افراد را با یکدیگر آموزش دهد. دقیقاً این امر باعث شده که زبان انگلیسی توانسته به عنوان یک زبان بینُ المللی رشد نماید. زیرا افراد جوامعی که به زبان انگلیسی صبحت می کردند نیاز مکالمه با یکدیگر را احساس نموده و مکالمات هر یک از افراد در این جوامع بتدریج تقویت یافته که نهایتاً باعث گردیده زبان انگلیسی به عنوان زبان مکالمه انتخاب شود. حال ممکن است این فرایندِ تصادفی عامل رضایتِ نوع بشر باشد و یا نباشد. حال جامعۀ بشری خواسته و یا ناخواسته به صورت یک جامعۀ جهانی دیده می شود که لازمه اش مکالمات و تماس جهانی مابینِ تمامیِ نفوس می باشد. حال وسیلۀ ارتباطی لازم است که به اندازۀ کافی بتواند این نیاز را مرتفع نماید.

حضرت بَهاءُالله در مواضیع متعدّدی از جامعه می خواهند که نقش فعّالی در این فرایند داشته باشند.

در کتابِ اَقدَس، کتابِ احکام دیانت بهائی حضرت بَهاءُالله می فرمایند:

«یا اَهْلَ المَجالِسِ فِی البِلادِ اخْتارُوا لُغَةً مِنَ اللّغاتِ لِیَتَکَلَّمَ بِهٰا مَنْ عَلَی الاَرضِ وَ کَذلِکَ مِنَ الخُطوطِ.» ۹ [مضمون به فارسی: ای اهل و اعضای مجالس در ممالکْ زبانی از زبان ها را اختیار کنید تا ساکنین زمین به آن صحبت کنند و همچنین خطّی از خطّ ها را.]

بعداً در دوران دیگری در حیاتِ خویش حضرت بَهاءُالله مجدّداً به این نکته ای که عاملِ اِتّحاد می شود توجّه را متمرکز می فرمایند:

«از جمله اموری که سبب اتّحاد و اتّفاق می گردد و جمیع عالمْ یک وطن مشاهده می شود آنست که اَلسُن [زبان هایِ] مختلفه به یک لِسان [زبان] مُنتهیٖ گردد، و همچنین خطوطِ عالَم به یک خطّ. باید جمیع مِلل نفوسی معیّن نمایند از اهلِ اِدراک و کمال تا مجتمع شوند و به مُشاورتِ یکدیگر یک لِسان اِختیار کنند چه از اَلسُنِ مختلفۀ موجوده و چه لِسانِ جدیدِ تازه اختراع نمایند و در جمیعِ مدارسِ عالَم اطفال را به آن تعلیم دهند.» ۱۰

در واقع حضرت بَهاءُالله «انتخاب» یک زبان را به عنوان زبانی بینُ المِللی پیش بینی فرمودند:

«عَن قریب جمیعِ اهلِ عالَم به یک لِسان و یک خطّ مُزیّن.» ۱۱

اقداماتی پیشرو و فعّالانه در این مورد از طرف نفوسی که باید تصمیم بگیرند یقیناً باعث بهبودی رفاه نوع بشر خواهد بود. امّا اگر اجازه داده شود که زبان خود به خود جهانی شود ممکن است نتیجۀ مطلوب را حاصل ننماید (همان طوری که حال هم باعث نگرانی بسیاری شده).

به هر تقدیر نوع بشر تا حال تجربیاتی کافی در مورد استقرار زبان ملّی که در سطح ملّی استفاده می شود دارد (حتّی تا حدّی در سطح بینُ المِللی) و آن تجربه ای است که می تواند سودمند باشد. حال با توجّه به این تجربه برای تحقّق چنین هدفی از بسیاری از اشتباهات می توان جلوگیری نمود. رسیدن به این هدف شاید لازمه اش اقدامات برای دو و یا سه نسل باشد.
گرچه زبان مشترک به تنهائی تضمینی برای دنیای صلح آمیزی نخواهد بود ولی مطمئنّاً عاملی خواهد بود که با قدرت تمام می تواند در تحقّقش مؤثّر باشد.

اوّلین قدم در مسیر داشتن زبان بینُ المِللی انتخاب یک زبان است که در مدارس تدریس شود. چنان زبانی می تواند زبانِ مشترکِ «اَفکارِ» بشری باشد ولی هنگامی که چنان زبانی در منازل به وسیلۀ پدران و مادران صحبت شود در آن زمان است که زبانِ «قلبِ» انسان نیز خواهد بود. در آن زمان است که حقیقتاً نوع بشر قادر خواهد بود که یکدیگر را بهتر بفهمند.

پاورقی ها:
توجّه: برای «محفوظ بودن حقّ چاپ» به اصل مقاله به انگلیسی مراجعه فرمائید.
(۱). این مقالۀ شمارۀ ۱۷۵ نویسنده می باشد.
(۲).مایکل کِرتوتی به مناسبت جشن دویستمین سالگرد تولّد مبارک حضرت بهاءالله که در ۲۱\۲۲ اکتبر ۲۰۱۷ برگزار می گردد تعهّد شخصی نموده که تا آن روز ۲۰۰ مقاله در مَواضیع مختلفۀ دیانت بهائی بنویسد. برای اصل این مقاله ها به: //beyondforeignness.org/ مراجعه فرمائید.
(۳). مجموعه اَلواح نازله بعد از کتابِ اَقدَس، کلِماتِ فِردوسیۀ، صفحۀ ۳۷.
(۴). دریای دانش، صفحۀ ۴.
(۵). مجموعه اَلواح نازله بعد از کتابِ اَقدَس، کلِماتِ فِردوسیه، صفحۀ ۳۸.
(۶). ایضاً، صفحۀ ۳۶.
(۷). ایضاً، صفحۀ ۳۷.
(۸). کتابِ اَقدَس، مقدّمه، صفحۀ ۱۴.
(۹). کتابِ اَقدَس، بندِ ۱۸۹.
(۱۰). مجموعه اَلواح نازله بعد از کتابِ اَقدَس، لوح مبارکِ مقصود، صفحۀ ۹۹.
(۱۱). ایضاً.