تطابق دین و علم ـ از بین بردن خرافات (۱)

نوشته مایکل کِرتوتی ‌(Michael Curtotti)(۲)

۱۷ می ۲۰۱۷

ترجمۀ مهرداد جعفری

حضرت عبدالبهاء با این بیان زیر یکی از تعالیم اساسی حضرت بهاءالله را معرفی می فرمایند:

«در میان تعالیم... حضرت بهاءالله آن که دین باید مطابق علم باشد».

ولی تعبیر این اصل اساسی چه می تواند باشد و چه نقشی در مباحث آزاردهنده ای که مابین نفوس جامعه هر از گاهی ظاهر می شود می تواند داشته باشد؟

حضرت عبدالبهاء در این زمینه چنین اضافه می کنند:

«دین باید مطابق عقل باشد. دین باید با اصول و دلائل علمی مطابقت نمایند تا این که علم بتواند از دیانت حمایت نموده و دیانت علم را تقویت نماید. هر دو پیوند ناگسستنی داشته و در حقیقت با یکدیگر متّصلند. اگر اصول و تعالیم دیانتی بر اساس دلیل نباشد و یا مخالف علم باشد نتیجه اش تصوّرات واهیه و خرافات
است.»(۳)

دیدگاه تاریخی این نکته هم معمولاً این حقیقت را تأئید می نماید. بدون هیچ دغدغۀ خاطری می توان گفت که در غرب دین «دروازه بان» دانش بوده. مؤسّسات مذهبی مخالف و سدّی در کشف حقایق علمی گردیدند. خصومتی را که امروزه در بعضی از مباحثات و مناظرات شاهدش هستیم پژواک دورانی است که دانشمندان با تقلّا سعی نمودند با رعایت اصول ادیان به تحقیقات خویش ادامه داده تا این که حقیقت ظاهر گردد.

همانطوریکه حضرت عبدالبهاء فرمودند «حقیقت واحد» است.

از نظر این رهبر روحانی که در سال ۱۹۱۲ از شرق آمده بود برای مستمعین غربی نظراتشان آن چیزی نبود که مایل به شنیدنش باشند ولی حضرت عبدالبهاء علوم را ستایش نمودند.

« آنچه تا حال در عالم بشر به دست آمده، کشفیات علمیّه بوده. اکتشاف حقایق اشیاء... عالی ترین تمجید، لایق نفوسی است که هَمِّ خویش را مصروف در علوم نموده اند وشریف ترین مراکز، مراکزی می باشند که در آن هنر و علوم مورد مداقّه قرار گرفته و تعلیم داده می شود. علوم همواره گرایش به نورانی نمودن عالم بشری داشته.»(۳)

در آثار حضرت بهاءالله هم می توان آثاری این چنین یافت:

«سببِ عُلوِّ وُجود وَ سُمُوِّ آن علوم و فنون و صنائع است. علم بمنزلۀ جناحست از برای وجود و مِرقاتست از برای صعود، تحصیلش بر کل لازم، ولکن علومی که اهل ارض از آن مُنتفع شوند، نه علومی که از حرف ابتدا شود و به حرف منتهی گردد. صاحبان علوم و صنائع را حقّ عظیم است بر اهل عالم.» (۴)

نظر حضرت عبدالبها نسبت به علوم از جهت بر طرف نمودن خرافات و تعصّبات معطوف می باشد.

«... این قرن قرنِ علم است، این قرن قرنِ اکتشاف اسرار طبیعت است، این قرن قرنِ خدمت به عالم انسانی است، آیا سزاوار است به این تعصّبات و تقالید تمسّک نمائیم، آیا سزاوار است خرافات قدیمه افکار پوسیده را سبب منازعه و مقاتله کنیم و از یکدیگر نفرت جوئیم و به یکدیگر لعن نمائیم؟ آیا بهتر نیست در نهایت الفت باشیم؟ آیا بهتر نیست یکدیگر را دوست داشته باشیم؟ (۵)

حقائق علمی ـ آنچه را که حضرت عبدالبهاء بدان معتقد بودندـ باعث هدایت ما به وحدت عالم انسانی خواهد شد. تطابق علم و دین مفاهیم دیگری را هم در بر دارد. در این مقاله فقط به یک جنبه آن توجّه شد ـ که علوم باعث تکامل دین است. در مقالات دیگر به نقش علوم در استقرار صلح خواهیم پرداخت ـ پیامدی دیگر ـ چگونه دین باعث تکامل علم است.

پاورقی ها:
توجّه: برای «محفوظ بودن حقّ چاپ» به اصل مقاله به انگلیسی مراجعه فرمائید.
(۱). این مقاله شمارۀ ۴۱ نویسنده می باشد.
(۲). مایکل کِرتوتی به مناسبت جشن دویستمین سالگرد تولد مبارک حضرت بهاءالله که در ۲۱\۲۲ اکتبر ۲۰۱۷ برگزار میگردد تعهّد شخصی نموده که تا آن روز ۲۰۰ مقاله در مواضیع مختلفه دیانت بهائی بنویسد، برای اصل این مقاله ها مراجعه کنید به: //beyondforeignness.org/
(۳). ترجمه به مضمون از انگلیسی از خطابۀ مبارکه در نهم جون ۱۹۱۲ که در فیلادلفیا ایراد گردیده.
(۴). لوحِ اِبنِ ذِئب، بر گرفته از مجموعه آثار الهی دربارۀ تعلیم و تربیت، صص: ۱۲ و ۱۳.
(۵). خطابه در کنیسۀ اسرائیلیان سانفرانسیسکو ۱۲ اکتبر ۱۹۱۲. خطابات حضرت عبدالبهاء، جلد دوّم، ص۳۰۷.