ایزگی گونگور- ترکیه - ترکیش دیلی نیوز1
جامعهء بهائی در ترکیه مایل است دولت آن را به رسمیت بشناسد و میل دارد تعصّبات و نیز تعبیرات ناصواب علنی در مورد دیانت آنها به‌کلّی از میان برداشته شود. امر بهائی دارای حدود ده هزار پیرو در ترکیه است. جامعهء بهائی با ده‌هزار عضو در ترکیه طالب شناسایی رسمی از دولت است و میل دارد تعصّبات علیه این دیانت و نیز تعبیرات نادرست نسبت به دیانت آنها در ترکیه از میان برداشته شود.
پروفسور جنید جان، مدیر دفتر روابط خارجی جامعهء بهائی در ترکیه گفت، ممکن است تعداد ما اندک باشد، امّا ما دارای موجودیت و اساساً دارای هویت هستیم و ندیده گرفتن ما در بعضی اقدامات، کاری نادرست است. بسیاری از بهائیان این اتهام را وارد می‌کنند که ترکیه، با خودداری از ذکر دیانت آنها در کارتهای هویت، سیاستی تبعیض‌آمیز را علیه جامعهء بهائی در ترکیه تعقیب می‌کند. وابستگی دینی در کارتهای هویت در ترکیه ذکر شده، امّا بهائیان نمی‌توانند دیانت خود را در کارتهای هویت خویش ذکر کنند زیرا در زمرهء موارد گزینش قرار نگرفته است. وقتی وزیر کشور دستورالعمل نظام جدید رمزگزاری را، که شامل امر بهائی نمی‌شد، اعلام کرد، حقوقی که زمانی بین سالهای 1960 و 1990 به آنها داده شده بود، بازپس گرفته شد. جان می‌گوید، حقوقی که زمانی به ما اعطا شد، بعداً پس گرفته شد. نه تنها پیشرفتی حاصل نشده، بلکه پسرفت هم بوده است.
انتقاد اتّحادیه اروپا و ایالات متّحده امریکا
انتقاد از ترکیه در گزارش‌های جاداگانه‌ای توسّط اتّحادیه اروپا و ایالات متّحدهء امریکا انتشار یافته که در طیّ آن از ترکیه خواسته شده حقوق اعضاء جامعهء بهائی به آنها داده شود. در گزارش سالانهء پیشرفت صادره توسّط اتّحادیه اروپا آمده است، مدارک اداری مانند شناسنامه حاوی مدخلی برای دین است که می‌توان آن را پر کرد یا خالی گذاشت. این ممکن است به اقدامات تبعیض‌آمیز منجر شود. به‌علاوه، هنوز در رابطه با ادیانی که به رسمیت شناخته نشده‌اند، نگرانی‌هایی وجود دارد. در گزارش وزارت خارجهء ایالات متّحده امریکا، ترکیه به علّت به رسمیت نشناختن جامعهء بهائی مورد انتقاد قرار گرفته و ذکر شده که ترکیه همچنان به محدود کردن حقّ انتخاب دین توسّط متقاضیان ادامه می‌دهد. سوزان مرتر، هماهنگ کنندهء روابط عمومی و وسایل ارتباط جمعی در دفتر روابط خارجی بهائی، می‌گوید، ما منتظر اصلاح قوانین و نظام رمزگزاری هستیم تا ما را قادر سازد دین خود را در کارتهای هویت ذکر کنیم. او سومین نسل بهائی در خانوادهء خود است که از قانون پیشین که او را قادر به ثبت نام نموده، بهره‌مند شده است. امّا او نمی‌تواند کارت هویتش را تجدید کند و دیانت خود را در آن ذکر نماید. مرتر در معرفی خود به عنوان فردی بهائی ابداً درنگ نمی‌کند: ابداً درنگ نمی‌کنم، زیرا این هویت من است. آنچه که از آن دفاع می‌کنید صحیح و مطلوب. ما در امر بهائی طریقهء زندگی را فرا گرفته‌ایم. آموخته‌ایم که مهمان‌نواز، پرهیزگار و نسبت به تفاوت‌ها با سعهء صدر باشیم. ما برای صلح و وحدت عالم انسانی فعّالیت می‌کنیم، یعنی کاری که مایهء خجلت و شرمساری نیست. پس چرا باید هویت دینی‌ام را کتمان کنم؟
بهائیان در ترکیه نه تنها در مورد کارتهای هویت، بلکه با بسیاری از سایر مسائل نیز مواجه هستند. آنها به علّت ناشناخته ماندن به عنوان اقلیتی دینی در ترکیه، با مسائل و محرومیت‌هایی روبرو هستند. بعضی از آنها آزادانه هویت دینی خود را اظهار می‌کنند، امّا بعضی نیز از ترس انگشت‌نما و مورد تبعیض واقع شدن، از ابراز وابستگی دینی خودداری می‌کنند. آنها می‌گویند، مسائل عمدتاً از فقدان اطّلاعات در مورد دیانت مزبور و تعابیر نادرست علنی در خصوص آن نشأت می‌گیرد. آنها مایلند مورد بررسی قرار گیرند و برداشت صحیحی از دیانت آنها وجود داشته باشد و مایل نیستند به سایر نهضت‌های مذهبی بنیادگرا مانند طریقت‌های دینی ارتباط داده شوند.
کار مخفیانه انجام نمی‌دهیم
جان می‌گوید، بعضی از ما، اگر چه به طور محدود، در معرض اذیت و آزار و تحقیقات بعضی از تشکیلات دولتی نیز قرار می‌گیریم. آنها سعی می‌کنند در محلّ سکونت ما به جمع‌آوری آمار و اطّلاعات در مورد ما بپردازند. در این صورت ممکن است برداشتی نادرست از ما کسب کنند. ما کار مخفیانه‌ای انجام نمی‌دهیم. در منازل ما به روی همه باز است. آنها می‌توانند به جلسات ما بیایند و اطّلاعات دست اوّل را بهتر به دست آورند.
مراد بایر 35 ساله هنرمند تئاتر است که در سال 1993 از دیانت اسلام به امر بهائی اقبال کرد. او تنها بهائی در خانواده‌اش است. اوّلین آشنایی او با امر بهائی از طریق دوستانش در سالهای تحصیل دانشگاهی صورت گرفت. اوّلین برداشت او این بود که این تشکیلات دینی فرقه‌مانند است. بعداً تحت تأثیر اصول امر بهائی، صداقت و مهمان‌نوازی بهائیان قرار گرفت. او آزادانه هویت دینی‌اش را ابراز می‌کند. او می‌گوید دنیای هنر در مقابل تفاوت‌ها سعهء صدر دارد. در طیّ سالهای تحصیل دانشگاهی، موضوع را با دوستان و استادانش مورد بحث قرار داد و آنها عکس‌العملی مثبت نشان دادند و حتی مجذوب و طالب کسب اطّلاعات بیشتر در مورد این دین شدند.
تعصّب به تبعیض منجر می‌شود
بایر می‌گوید، در کنفرانس مسکن 2 (Habitat II) سازمان ملل متّحد که در سال 1996 در استانبول منعقد شد، خودم را بسیار راحت احساس می‌کردم. در آن زمان تازه بهائی شده بودم. جامعهء بهائی دارای موقف مشورتی در سازمان ملل است و لذا خود به خود به جلساتش دعوت شدیم. اوّلین مرتبه‌ای بود که چنین آزادانه و راحت در چنین جلسه‌ای حضور یافتم. ترکیه مصرّانه سعی دارد وجود بهائیان را ندیده بگیرد امّا یک هیأت مهم بین‌المللی آن را به رسمیت شناخته است. بهاءالله، شارع این دیانت، زمانی در این قلمرو زندگی می‌کرد و نکات مهمّ و روشن بسیاری را در مورد ترکیه بیان کرد. واقعاً درک این مطلب سخت است که چرا ترکیه چنین واقعیتی را ندیده می‌گیرد.
مرکز جهانی بهائی در حیفا
بایر، در حیفا واقع در اسرائیل، با همسرش، دنیزه بایر، که داوطلبانه در مرکز جهانی بهائی کار می‌کرد، آشنا شد. دنیزه، اهل برزیل، قبلاً کاتولیک بود، سپس بهائی شد و اینک در یکی از سفارت‌خانه‌ها در آنکارا، به عنوان معلّم دورهء آمادگی پیش‌دبستانی کار می‌کند. او به راحتی به همهء دوستانش می‌گوید که بهائی است؛ در زندگی روزمرّهء خود، با مسأله‌ای جدّی به علّت بهائی بودن مواجه نشده، فقط دیگران نگاهی شکّاک به دیانت او دارند. او گفت، وقتی می‌گویم بهائی هستم، ابتدا آن را عجیب می‌بینند و بیشتر در این خصوص کنجکاو می‌شوند. زیرا برای آنها جدید و ناشناخته است. امّا وقتی بیشتر با ما و نحوهء زندگی ما آشنا می‌شوند، تحت تأثیر قرار می‌گیرند. آنها حتی مایلند فرزندان خود را به کلاس‌های بهائی که ما در اینجا دایر کرده‌ایم بفرستند.

بهائیان بعد از بازنشستگی!
احسان کاراکلّه (قره کلّه؟)، 86 ساله، جامعه شناس و کارمند سابق دولت است که با دومین رئیس جمهور ترکیه، یعنی عصمت اینونو، کار کرده است. پدرش بهائی بود. او تا دههء 1980 مجبور بود هویت بهائی‌اش را کتمان کند. وقتی در سال 1980 از کارمندی دولت کناره گرفت، دیانتش را علناً اظهار داشت. او فشار سیاسی را که در سال 1959 حکومت در تلاش برای مبارزه با نهضت‌های بنیادگرای اسلامی بر جامعهء بهائی وارد آورد، به خاطر می‌آورد. او گفت، آنها می‌خواستند جنبش‌های مزبور را از بین ببرند امّا ما را هدف قرار دادند. هویت بهائی او در کارت هویتش ذکر نشده، امّا او این وضعیت را ناشی از غفلت خود می‌داند.
دیلان جان در دانشگاه آنکارا تحصیل می‌کند. پدرش بهائی بود و او در سن پانزده سالگی از اسلام به امر بهائی اقبال کرد. او براین باور است که بهائی بودن در این جامعه بسیار جالب امّا گاهی اوقات همراه با محرومیت‌هایی است. به نظر او، در نگرش‌های تبعیض‌آمیز مردم نسبت به آنها تعصّبات نقشی بارز ایفا می‌کند و همیشه علامت سؤالی در ذهن مردم نسبت به آنها وجود دارد. حتی بعضی‌ها از او می‌پرسند که آیا شیطان‌پرست است! بعضی از دوستان بهائی او در افشای هویت دینی خود درنگ می‌کنند و او در این مورد جانب احتیاط را مرعی می‌دارد. این دخترخانم می‌گوید، اگر از ما سؤال نشود، معمولاً نمی‌گوییم که بهائی هستیم. وضعیت با توجّه به محیط متغیّر است.
لزوم تعلیمات دینی متنوّع
مسألهء دیگری که جامعهء بهائی مطرح می‌کند موضوع دروس دینی است. برنامهء آموزشی کشوری مبتنی بر دیانت اسلام است و بنا به گفتهء آنها اصول اعتقادی متفاوتی که در مدرسه و در خانه آموزش داده می‌شود ذهن کودکان را آشفته می‌سازد. مرتر می‌گوید، حتی اگر فقط یک کودک بهائی در کلاس باشد، باید دیانت بهائی نیز آموزش داده شود. در ضمن، جان مایل است که کودکانش در مدرسه آموزش دینی ببینند امّا نمی‌خواهد که آنها در مدرسه به اجرای مراسم عبادی و مناسک مذهبی اسلامی، مانند نماز گزاردن، بپردازند. او می‌گوید، آنها باید مطالبی در مورد سایر ادیان هم بدانند که هم‌اکنون در مدارس اجباری است. امّا، ما نماز خود را داریم و فرزندانم در منزل در مورد امر بهائی آموزش دینی می‌بینند. آموزش دینی که در مدرسه داده می‌شود و مبتنی بر دیانت اسلام و تعالیمش است، ذهن فرزندان او را دچار سردرگمی می‌کند. او گفت، ما در منزل تعلیم می‌دهیم، امّا آنها در مدرسه مطالب متفاوتی یاد می‌گیرند. آنها به شدّت دچار سردرگمی هستند. دولت ممکن است تمرکز بر آموزش دینی اسلامی در مدارس را به این علّت که اکثریت جمعیت مسلمان هستند، ترجیح دهد، امّا حدّاقلّ می‌توانند در هنگام تعلیم خیر و شر، خوب و بد، مطلوب و نامطلوب، نمونه‌هایی از سایر ادیان را نیز ذکر کنند.
بهائیان که هستند؟
امر بهائی، که در سدهء نوزدهم توسّط بهاءالله در ایران تأسیس شد و حدود ده هزار پیرو در ترکیه دارد. دیانت مزبور، که بر پایهء اصولی بسیار امروزی و دموکراتیک استوار است، دارای حدود شش میلیون پیرو در سراسر جهان و طالب وحدت و صلح در مقابل مسائل عصر جدید است. شهر ادرنه واقع در شمال غربی ترکیه محل قرار گرفتن منزل بهاءالله است؛ او از 1863 تا 1868 در این شهر می‌زیست. این منزل که از جمله اماکن تحت حمایت اعلام شده شخصیت‌های مشهور سیاسی بین‌المللی را به خود جذب کرده است. بهائیان به خدا و انبیاء اعتقاد دارند. آنها معتقدند که ادیان به چرخهء حیات شباهت دارند. افراد بشر و عالم انسانی زندگی طبیعی دارند، و ادیان نیز چنینند: آنها موجودیت خود را به پایان می‌رسانند و انبیاء جدید با تکامل عالم بشری ظاهر می‌شوند. بهائیان معتقدند که عالم انسانی دستخوش تکامل اجتماعی شده و از وحدت خانواده تا وحدت دولت ملّی پیش رفته است. مرحلهء بعدی، طبق کتاب اقدس، وحدت جهانی یا جامعهء متّحد جهانی خواهد بود. بهائیان جلسات مرتب برگزار می‌کنند. آنها جلسات 19 روزه مربوط به خود دارند. مردم مجاز نیستند قبل از پانزده سالگی که سنّ بلوغ روحانی است، بهائی شوند. آنها از دخالت در امور سیاسیه ممنوعند، امّا در ترکیه در انتخابات شرکت می‌کنند. بهائیان به خرافات اعتقاد ندارند و نوشابه الکلی نیز نمی‌نوشند. هیچ لباس نمادین مخصوص آنها وجود ندارد و هیچ مناسک مذهبی یا اماکن خاصّ عبادی برای گروه مردم ندارند. جامعهء بهائی دارای موقف مشورتی در سازمان ملل متّحد است.
مشاهدهء امر بهائی به عنوان فعالیتی میسیونری
مدیریت امور مذهبی در ترکیه، در جواب ترکیش دیلی نیوز، از ابراز هر نظری در مورد بهائیان و این که در چه مقوله‌ای قرار می‌گیرند خودداری نمود امّا در سایت اینترنتی خود، امر بهائی را فعالیت میسیونری تلقی می‌کند. دفتر امور مذهبی در یکی از گاهنامه‌های آنلاین خود موسوم به دیانت آیلیک (ماهنامهء امور مذهبی) در مقاله‌ای در خصوص فعالیت‌های میسیونری، امر بهائی را در زمرهء جنبش‌های تبلیغ مذهبی قلمداد نموده که قصد دارند اعتقاد خود را در میان پیروان سایر ادیان، از جمله مسلمانان، اشاعه دهند. احمد حکمت اراوغلو، از محققین مذهبی و مورّخین دینی در دانشگاه آنکارا، با نگرش مدیریت امور مذهبی در این مورد نظر موافق دارد. او می‌گوید امر بهائی دین نیست بلکه جنبشی التقاطی مبتنی بر ادیان کهن‌تر است. او اظهار داشت، امر بهائی مانند سایر ادیان مثل مسیحیت، آیین کلیمی یا اسلام که دارای ریشه عمیق در تاریخند، نیست. جنبشی جدید و التقاطی است. مدیریت امور مذهبی می‌تواند آن را به عنوان فعالیتی میسیونری تلقی کند زیرا تعریف دقیقی ندارد و در جهان به عنوان دین پذیرفته شده و می‌دانیم که آنها در ترویج امر خود تلاش می‌کنند. در این ضمن، جنید جان اتهامات و اظهارات مزبور را رد می‌کند و می‌گوید که امر بهائی مدّت صد سال وجود داشته و هیچ ربطی به فعالیت‌های میسیونری ندارد. او می‌گوید، این نوع اظهارات و ارتباط دادن ما به اقدامات میسیونرها نگران کننده است. ما کسانی را استخدام نمی‌کنیم که برای جذب دیگران به امر بهائی فعالیت کنند. ما هیچ سازمان نهادمانند سازمان یافته که در جهت هدف مزبور فعالیت کند، نداریم. ما پول نداریم، قدرت نداریم. ما گروه فشار و اِعمال نفوذ نداریم و در امور سیاسیه دخالت نمی‌کنیم. آنچه که ما را قوی می‌سازد اصولی است که همه مشتاق آنیم. ما به این اصول اعتقاد داریم، آنها را در زندگی خود به کار می‌بریم، آنها را با دیگران در میان می‌گذاریم و سپس انتشار می‌دهیم. دیانت ما اینگونه منتشر می‌شود و اشاعه می‌یابد.
پی نوشت:
1.//www.turkishdailynews.com.tr
© 2005 Dogan Daily News Inc.